Van Leiden naar Kiel kan met de trein in 8 uur. Dan moet alles wel een beetje op tijd rijden, want anders missen we de nachtboot naar Göteborg, die aan het eind van de middag uit Kiel vertrekt. Het is leuker en relaxter om in Hamburg te overnachten en dan de volgende dag nog een stuk te gaan fietsen in de buurt van Kiel. De enige plek waar we tot nu toe in Hamburg zijn geweest, is het altijd drukke Hauptbahnhof. Dus hoog tijd voor een citytrip naar deze bruisende havenstad.
We boeken er een fietsvriendelijk hotel (zie www.bettundbike.de) en wandelen tegen de avond het levendige stadscentrum in. In de Speicherstadt - een voormalig havengebied - vinden we tussen de oude pakhuizen een terras aan het water. We hebben vandaag slechts enkele kilometers gefietst, maar ook dit is vakantie.

's Ochtends stappen we in Hamburg weer in de trein, maar we rijden niet gelijk door tot Kiel. In Bordesholm stappen we uit om nog 40 km lang met prachtig nazomerweer over golvende keileembulten naar Kiel te fietsen.

Rond vier uur arriveren we op het centraal station van Stockholm. Hier heerst nog de fietsallergie van de Zweedse staatspoorwegen SJ. In dit station is het namelijk streng verboden om met een fiets te lopen. Bij de instructies van Flixtrain wordt dit vermeld en krijgen reizigers met fietsen het advies om vanaf het aankomstperron de hoofduitgang te mijden en direct de lift naar het Klarabergsviaduct te nemen. Hiervandaan is het maar 2 km fietsen naar de Strömkajen, waar veerboten vertrekken naar allerlei bestemmingen in de archipel die ten oosten van de stad ligt. Wij nemen de boot naar Vaxholm, een dik uur varen.

We wachten een half uurtje op de Strömkajen, waar tegenover de veerbootsteigers gevels van poepchique hotels staan te pronken in de herfstzon.

Dan komt de Galaxy voorbij, een grote veerboot van de Silja Line, die tussen de Finse havenstad Turku, de Åland eilanden en Stockholm vaart. De Galaxy is een vergrote replica van de Romantika, die in 2022 tussen de Eemshaven en Kristiansand gaat varen (zie dit forumdraadje). De rompschildering is een creatie van de Estse kunstenaar Navitrolla.

Veel eilanden zijn omgevormd tot lusthoven voor rijke stedelingen, die er kapitale villa's hebben laten bouwen. Zoals hieronder bij Vasholmen en Höganäs. Op andere eilanden staan vakantiehuisjes, in totaal zo'n 50.000. Hoewel oktober nog moet beginnen, zijn de herfstkleuren nu al oogstrelend, zeker in het warme licht van de bijna ondergaande zon.

Later op deze dag vergapen we ons aan de Vasa: het Zweedse oorlogsschip dat door een ontwerpfout op zijn allereerste tocht in 1628 al na 1300 meter bij de eerste windvlaag kapseisde. Pas in 1961 kon het worden geborgen. Dankzij het lage zoutgehalte van de Saltsjö is het schip niet aangetast door de paalworm, die in alleen in zout water kan leven.

Vandaag is het waterkoud. Er waait een gure wind uit het zuiden en de Zweedse weerapp voorspelt dat de regen, die al enkele dagen langs de westkust valt, vandaag de oostkust zal bereiken. Geen aanlokkelijk perspectief om nu naar Nynäshamn te fietsen. Daar vertrekt de veerboot naar Gotland, waar het de komende dagen nog droog lijkt te blijven. De vele kilometers door de buitenwijken van Stockholm leken ons toch al niet zo boeiend, dus besluiten we om vandaag de trein te nemen. In de treinen van SL (Storstockholms Lokaltrafik) mogen fietsen buiten de spits gratis mee, maar op het centraal station mogen fietsers niet instappen. Daarom fietsen we enkele kilometers zuidwaarts naar station Södra. Dan komen we gelijk in het stadsdeel Södermalm, dat bekend is geworden dankzij Stieg Larsson. Hier wonen de 'good guys' uit zijn Milennium-trilogie, zoals Lisbeth Salander.

Aan de buitenkant van de trein naar Nynäshamn is niet te zien waar de fietsplekken zijn. Daarom nemen we verschillende ingangen, in de hoop dat een van ons de fietsplaatsen vindt. Ik heb geluk en tref drie ingeklapte klapstoeltjes aan, waar twee fietsen tegenaan gezet kunnen worden. Helaas zijn er geen gordels of haakjes om te fietsen aan vast te zetten, terwijl deze trein vaak remt en weer optrekt. Corrie lukt het om met haar fiets door de wagon hierheen te komen. Met een bagagespin zet ik de fietsen zo goed mogelijk vast aan een stang van de trein. Tijdens de rit ga ik op onderzoek uit en kom ik er achter dat deze klapstoeltrio's zich in elk treinstel helemaal voorin of achterin bevinden.

Zodra we in Nynäshamn zijn, fietsen we in de zeikregen naar een camping, waar we nog heel wat kronen neer moeten tellen voor een weliswaar comfortabel, maar toch wat amateuristisch in elkaar getimmerd 'strandhuisje' op een grasveld. Aan het eind van de middag wordt het droog en snuiven we buiten nog wat herfstlucht op.

De eerste boot naar Gotland vertrekt om 11:25 en arriveert om 15:00 uur in Visby. In Nynäshamn vinden we zowaar een zonnig terras met koffie en taart, wat het wachten op de boot een stuk fijner maakt. Toch is het jammer dat er op dit traject geen nachtboot vaart. Dan hadden we nu al de hele dag op Gotland kunnen fietsen. Die nachtboot zou dan in een rustig tempo kunnen varen en minder brandstof verbruiken: bijvoorbeeld rond 22:00 uur vertrekken en rond 7:00 arriveren, zoals de nachtboot van Hoek van Holland naar Harwich (een afstand die maar een derde langer is dan de 150 km van Nynäshamn naar Visby).

Wachtend op de boot zie ik een bord dat de indruk wekt dat Britse reizigers hier niet erg welkom meer zijn.

Ook de stadsmuren en poorten van Visby, zoals de Österport hieronder, staan na al die eeuwen nog overeind.

De Domkerk werd in de 13e eeuw gebouwd voor de vele Duitse kooplieden die toen in Visby kwamen. Na de reformatie was dit de enige middeleeuwse kerk in de stad die nog gebruikt werd.

Aan de noordkant van de stad fietsen we nog een stuk langs de muur. Verderop zijn de torens van de Sankt Göransport en de Snäckgårdsport te zien.

Achter de kerk wordt echter al druk koffie gezet op een internationale kerstmannenconventie! Kerstmannen - en een kerstvrouw - uit heel Scandinavië zijn naar Gotland gekomen. Net als wij waren ze in Stenkyrka aan koffie toe.

Een dikke 400 miljoen jaar geleden lag Scandinavië dicht bij de evenaar. Gotland lag toen lange tijd op de bodem van een ondiepe zee. Kalkresten van zeedieren, zoals skeletten, tanden en schelpen, bleven hier liggen en vormden uiteindelijk een dikke laag kalksteen. Europa dreef weg van de evenaar en Scandinavië kwam zo noordelijk te liggen, dat er in de koudste periodes - zo'n 2,6 miljoen jaar tot 12.000 jaar geleden - soms een kilometers dikke laag landijs lag. Dat landijs had een enorm gewicht. Het walste alles plat wat eronder lag en vermaalde rotsblokken tot keitjes. Na het smelten van het landijs rees het zeeniveau met tientallen meters en kwam Gotland onder water te liggen, maar niet voor lang. Door het wegvallen van de druk van het loodzware landijs veerde heel Scandinavië op, waardoor Gotland weer boven water kwam. Nog steeds stijgt de bodem hier, maar zo langzaam dat de zee alle tijd heeft om de kalksteen aan te vreten, waardoor hier kliffen kunnen ontstaan. Op plekken waar de zee zich heeft teruggetrokken, zijn kilometers landinwaarts soms nog kliffen te vinden die eeuwen geleden zijn gevormd.

Verder noordwaarts wordt de lucht grijzer en het landschap desolater. Sprietige dennen op voormalige kiezelstranden voldoen als pispaal, maar bieden geen luwe plek waar we comfortabel kunnen picknicken. Bovendien willen we graag thee zetten, maar zijn onze bidons bijna leeg omdat we die weer eens zijn vergeten te vullen.

Uiteindelijk heeft kerkhof van Fleringe alles wat we wensen: een werkende kraan en een bankje uit de wind met stemmig uitzicht op verweerde grafstenen.

Het schemert al een beetje wanneer we Fårösund bereiken, de 'hoofdstad' van Noord-Gotland met een grote winkel. Vlakbij is de jeugdherberg van Bunge, die bestaat uit tochtige barakken op een voormalig militair vliegveld.

Verlaten velden onder een grauwe hemel. Ook vandaag zijn we niet laaiend enthousiast over het noordoosten van Gotland. We worden dan ook aangenaam verrast, wanneer we in de middle of nowhere een uit de kluiten gewassen regenboogstoel aantreffen.

Ook de muurschilderingen op de silo's van de cementfabriek in Slite geven wat kleur aan deze dag. Slite is het enige oord waar we vandaag kans maken op een koffie-met-taart-ervaring. Tot onze verrassing is het enige terras in beslag genomen door de kerstmannen, die we gisteren al in Stenkyrka zagen. Hier hangt nu een neusverdovende pizzalucht, die de kans op een positieve taartervaring wel erg klein maakt. We fietsen nog even naar Medusa's Badcafé aan het nabijgelegen strand, maar daar is men al aan de winterslaap begonnen. Ook in hotel Slitebaden zien we geen levende ziel. De enige andere eettent die wel open is, is een Thais restaurant. Ook dat is niet helemaal wat we nu zoeken. Uiteindelijk vinden we een picknickbank op het parkeerterrein van de plaatselijke Coop, met warme pecanbroodjes en prima cappuccino-to-go uit de winkel.

Na Slite komen we in een bosrijke omgeving met hier en daar wat huizen, een paar verdwaalde kalkrotsen en een schuur, die nog door de Vikingen gebouwd had kunnen zijn.

'O shit', zegt Corrie.
'Wat is er?'
'We hebben de bidons niet meegenomen. Nadat ik ze in de keuken heb gevuld, heb ik ze buiten op de trap gezet.'
Nu zie ook ik de lege bidonhouders op onze fietsen. Als we niet kamperen en het water in de bidons niet nodig hebben bij het koken, vergeten we vaak om de bidons te vullen. Nu heeft Corrie daar wel aan gedacht, maar vergeten we ze weer mee te nemen. We rijden via de kortste weg terug naar het hotel, waar de bidons inderdaad nog op de brandtrap staan.

We maken een doorstart - maar nu met de bidons - via een andere route. We komen langs een oude windmolen, waarvan we er op Gotland al meer hebben gezien. Vaak in een haveloze staat en zonder wieken. Dit zou wel eens een mooi exemplaar kunnen zijn als het gehavende stucwerk verwijderd is. Wel heb ik de indruk dat kerken hier beter worden onderhouden dan molens.

Aan het eind van de ochtend zijn we weer terug in Visby. We vinden een terras met koffie en een terras met soep, terwijl het zachtjes begint te regenen.

Rond 17:00 uur nemen we de boot naar Oskarshamn, waar we weer een nacht in een jeugdherberg geboekt hebben. Een deel van het bootpersoneel - enkele verkeersregelaars met gele hesjes - blijkt daar ook te slapen. Ik vermoed dat ze uit Polen of de Baltische Staten komen. Ze spreken in ieder geval geen Zweeds.

Sommige fietsers drinken pas koffie als ze 25 km hebben gefietst. Wij doen dat meestal eerder; zodra we trek in koffie hebben, of een plek zien die te mooi is om links te laten liggen. Zoals deze vijfsterren picknickcabine met natuurdak na 12 km in Påskallavik.

En als we dan 15 km verder in Mönsterås ook nog een echte tearoom aantreffen, wordt het hoog tijd voor een tweede kop koffie met een taartje dat er erg lekker uitziet. Vast iets met noten en caramel. Na de eerste slok cappuccino hap ik vol verwachting in het taartje. Maar helaas: het is pindakaas!

We fietsen verder door Timmernabben, Rumpekulla en Patamalm. Bordewijk zou zich hier thuisgevoeld hebben.

Inmiddels is het gaan regenen, maar daar kunnen we wel tegen. We fietsen parallel aan een spoorlijn, maar geen enkele trein op dit traject neemt fietsen mee. We moeten in ieder geval Kalmar bereiken om met de trein terug te kunnen reizen. Na alle treinen en boten van de afgelopen week willen we nu overigens het liefst nog dagenlang fietsen. Vanavond zitten we in een warm en droog huisje, de route is hier afwisselender dan op Gotland en vanaf morgen schijnt de zon weer.

In de loop van de nacht is het regenfront voorbijgetrokken. Er vallen nu gaten in het wolkendek, waardoor de herfstzon af en toe voor sfeerverlichting kan zorgen.

Aan het eind van de middag bereiken we Kalmar, een van de oudste steden van Zweden. Kalmar lag tot in de 17e eeuw dichtbij de Deense grens en werd niet gespaard als er een conflict tussen Zweden en Denemarken was.

In de 17e eeuw werd de stad verplaatst naar het eiland Kvarnholmen en voorzien van vestingwerken. Rechte straten en ruime pleinen kenmerken de vestingstad.

In de middeleeuwen speelde de voorganger van dit slot al een prominente rol. In 1397 werd hier de Unie van Kalmar gesloten, die inhield dat de drie Scandinavische koninkrijken bestuurd werden door één monarch. Het ging om een enorm gebied: niet alleen Zweden, Denemarken en Noorwegen, maar ook IJsland, Groenland, de Faeröer, de Orkneyeilanden, de Shetlandeilanden, Sleeswijk, Holstein en een deel van Finland hoorden erbij. Een rijk waar de zon 's zomers nooit onder ging, al kwam die in de winter amper op.
Erg stabiel zou deze unie niet worden. Zweden had geen belang bij een aantal door Denemarken gevoerde oorlogen, die de export van Zweedse producten bemoeilijkten. Ook de concentratie van alle macht in Denemarken stuitte op weerstand.
In 1523 trok een Zweedse regent, Gustav Eriksson Vasa, de stekker uit de unie. Vier jaar eerder was hij ontsnapt van een Deens eiland, waar hij als krijgsgevangene werd vastgehouden. Vervolgens hield hij zich acht maanden schuil in het huis van de burgemeester van Lübeck. In 1520 maakte hij de overtocht naar Zweden, waar hij onderdak vond in het kasteel van Kalmar. In hetzelfde jaar vond het Bloedbad van Stockholm plaats, een massale executie van Zweedse edellieden, waarmee de Deense koning Christiaan II, die aan het hoofd van de Unie van Kalmar stond, een eind aan de Zweedse rebellie wilde maken. Onder de geëxecuteerden bevonden zich de vader en een zwager van Gustav. In 1505 was een vergelijkbaar bloedbad in Kalmar aangericht, toen op bevel van de Deense koning Johan de burgemeester en gemeenteraad werden geëxecuteerd.
Vanaf 1521 scharrelde Gustav een leger bij elkaar om de strijd aan te gaan met de Deense koning. Hij verklaarde Zweden onafhankelijk en vergeleek zichzelf graag met Mozes, die ook een volk aan een staat had geholpen. Hij zou echter niet alleen als een bevrijder de geschiedenis ingaan, maar ook als een tirannieke autocraat. Gustav maakte goedschiks of kwaadschiks een eind aan alles wat de vorming van een Zweedse eenheidsstaat in de weg stond - zoals de pausgezinde bisschoppen, de autonomie van de provincies en het ontbreken van een eenheidstaal.

In het slot laat een maquette zien hoe het kasteel er destijds uitzag. In de 16e eeuw werd het middeleeuwse fort omgebouwd en uitgebreid tot een voor die tijd modern Europees renaissancepaleis.

In 1611 kwamen de Denen nog een keer terug tijdens de Oorlog van Kalmar. Dit was de laatste oorlog waarin Denemarken zich als grootste macht in Noord-Europa wist te handhaven. Daar kwam in 1645, na de Deens-Zweedse oorlog, een einde aan. Denemarken moest hierna enkele gebieden, waaronder Gotland, afstaan aan Zweden. Dertien jaar later raakte Denemarken ook Halland, Skåne en Blekinge definitief kwijt aan Zweden. Het had weinig gescheeld, of Zweden had heel Denemarken bezet. Dat is uiteindelijk belet door een Nederlandse interventie tijdens de Slag in de Sont, waarbij de vlootvoogd Witte de With sneuvelde.

Nu was Zweden de dominante macht van de Oostzee geworden. Door het verdwijnen van de landgrens met Denemarken had Kalmar als vesting niet veel meer te betekenen. Het kasteel fungeerde nog een tijd als gevangenis, graanpakhuis en koninklijke jeneverstokerij, maar raakte uiteindelijk in verval. Er werd al voorgesteld om het af te breken, maar in de 19e eeuw kreeg men oog voor de cultuurhistorische waarde van het slot. Vanaf 1850 volgde de ene restauratie na de andere. Nu is het slot voor een deel weer zo ingericht als men denkt dat het er in de bloeitijd uit moet hebben gezien, zoals de eetzaal hieronder.

In een van de zalen is een expositieruimte. Volledig onvoorbereid betreden we de surrealistische wereld van fotograaf-illusionist-photoshopgenie Erik Johansson. Na een galeriebezoek ben ik soms hard toe aan sterke koffie - zeker wanneer het getoonde erg conceptueel is en het met iets teveel 'kunstgelul' gepaard gaat - maar van deze beelden worden we blij.
Na de expositie is er nog een ruimte waar we zelf een Johanssontje kunnen doen rond het thema 'full moon service'.

Toch ziet het er langs onze route nog redelijk aangeharkt uit. Mensen komen we amper tegen, maar hun sporen zijn alom aanwezig.

Ook wordt het fraaie loofbos nog niet verdrongen door eindeloze naaldwouden. Waar even geen bomen staan, liggen brede keienwallen tussen weg en weide.

...en in Orrefors wacht ons een knusse kamer boven een Thais restaurant. Het beddengoed staart ons indringend aan.

Vandaag is er geen ochtendmist. Om 9 uur is het al zonovergoten, maar nog wel fris - zeker waar de zon zich nog achter de bomen verschuilt. Handschoenen houden we aan tot de koffie. Die koffie gaan we zelf zetten, omdat we de eerste 30 km geen bakkers of horeca gaan vinden. Koffiebroodjes hebben we al gehaald bij de Tempo in Orrefors.

Tegen half elf gaan we op zoek naar een comfortabele koffiedrinkplek. Picknickbanken of goedzittende zwerfkeien zijn hier niet. Dan maar op een zacht plukje hei langs de weg?

's Ochtends is de Torsjön nog in nevelen gehuld. We fietsen ons warm op de voormalige spoorlijn naar Växjö, waar nu een 'voie verte' ligt.

Na 20 km staan we voor de domkerk van Växjö. Nog steeds is het kil en grijs, dus hoeven we niet lang te treuren dat we hier weer op de trein moeten stappen.

Op het station staat al een trein van het Krösatåg-netwerk, met een fietssticker op een van de deuren.

Later op de avond nemen we afscheid van Zweden op de nachtboot naar Travemünde. Corrie is hier vaker geweest, voor mij was dit het tweede bezoek. Tien jaar geleden was ik voor het eerst in Zweden voor een wintervakantie. Nu hoop ik hier ook in de lente en de zomer nog eens terug te komen.